موسیقی رمضان؛ سنت دیرینه اقوام ایرانی
تاریخ انتشار: ۲۲ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۹۳۵۷۴۵
به گزارش قدس آنلاین، ایرانیان مسلمان بنا بر یک رسم کهن عادت کرده بودند یک تا سه روز پیش از رؤیت هلال ماه رمضان به پیشواز این ماه بروند. به همین خاطر، یک ساعت به اذان صبح مانده به بام خانه خود می‌رفتند و اذان می‌گفتند و مردم را به صلوات‌فرستادن، دعوت می‌کردند. این‌گونه آوازها، اغلب در چهارگاه اجرا می‌شد و گونه‌ای چاووش‌خوانی بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مظفر شفیعی خواننده پیشکسوت موسیقی ایرانی در خصوص موسیقی رمضان می‌گوید: ذکر خوانی مهمترین ویژگی موسیقی رمضان است، هنری که شکل‌های متفاوتی دارد و هدف از آن تقویت نیروی معنوی و سوق‌دادن روزه‌داران به سمت نیکی و نیکویی است. ایرانی‌ها با نغمه‌های آهنگین و ادوات موسیقی ذکرهای مخصوص ماه رمضان را برای جوانان اجرا می‌کردند تا آن‌ها را با واژگان و جملات مقدس و روحانی به سمت خوبی و پاکی سوق دهند.
موسیقی رمضان در میان اقوام مختلف، از گوناگونی و ویژگی‌های خاص خود برخوردار بوده است؛ خراسانی‌ها، کرمانی‌ها، بوشهری‌ها، کردها و ترک‌ها موسیقی خاص خود را دارند. برای مثال هنوز در بخش‌هایی از خراسان و شهداد کرمان، نقاره‌زنی اجرا می‌شود و در بوشهر، هنگام سحر آیینی وجود دارد به نام «دُم دُم سحری» که هنوز هم زنده و جاری است. ترکمن‌ها نیز برای ماه مبارک رمضان موسیقی ویژه خود را دارند.
یکی از مشهورترین قطعاتی که همواره در ماه مبارک رمضان در میان ترکمن‌ها شنیده و اجرا می‌شود، قطعه «محمد رسول الله(ص)» است که شعر آن را زنده یاد مختوم قلی سروده است؛ صدقه دادن، از رسومی است که همراه با شنیدن این نغمه در بین ترکمن‌ها جا افتاده؛ علاوه بر این، دو قطعه دیگر با عنوان «قرآن» و «گناه بندگان را ببخش» از دیگر نغماتی هستند که ماه مبارک رمضان در میان ترکمن‌ها رواج دارند.
رسم نقاره‌زنی برای رؤیت هلال در ایران به پیش از اسلام برمی‌گردد. ایرانی‌ها ابتدای هر ماه نقاره می‌زدند تا رسیدن ماه تازه را خبر دهند؛ در شاهنامهٔ فردوسی ۱۸ بار به نقاره‌زنی اشاره شده‌است. پس از اسلام این رسم به گونه‌ای دیگر ادامه پیدا کرد؛ چاووش‌خوان‌ها هم آمدن ماه رمضان را نوید می‌دادند؛ به این معنی که دو یا سه روز قبل از فرارسیدن ماه رمضان به خیابان‌ها می‌رفتند و آمدن ماه رمضان را نوید می‌دادند تا مسلمانان خود را برای چنین ماهی آماده کنند و غیرمسلمان‌ها تظاهر به روزه‌خواری نکنند. همین چاوش‌خوان‌ها سه روز آخر ماه رمضان، «الوداع‌خوانی» می‌کردند و به استقبال ماه شوال می‌رفتند.
تا ۵۰ سال پیش در گوشه و کنار ایران موسیقی ویژهٔ ماه رمضان داشته‌ایم. موسیقی رمضان همواره در ایران فعال و پابرجا بود تا اینکه همزمان با روزگار پهلوی اول نقاره‌زنی ممنوع و روضه‌خوانی تعطیل شد. این‌گونه بود که خانه‌ها یک اتاق خود را به روضه‌خوانی اختصاص دادند و منبری ساختند که نشان‌دهندهٔ پایداری‌شان در دین و هنر دینی بود.
تا چندین سال پیش هنوز در بعضی شهرهای ایران نقاره می‌نواختند و همسایه‌ها با ذکر صلوات همسایه‌شان را از خواب بیدار می‌کردند. با این وجود، امروزه هنوز تعداد قابل ملاحظه‌ای از ذکرخوان‌ها در مناطق مختلف ایران باقی مانده‌اند و این سنت را به‌جا می‌آورند.
برای نمونه، «دم‌دم سحری» مراسمی است که همچنان به وقت سحرگاه در استان بوشهر اجرا می‌شود. همچنین هنوز هم در آستان قدس رضوی، شهداد کرمان (امامزاده زید)، کاشان، نوش‌آباد، نائین و طبس مراسم نقاره‌زنی در ماه رمضان انجام می‌شود یا در میبد طبل افطار و سحری می‌نوازند.
صلوات‌خوانی، ذکرخوانی، بسم‌الله‌خوانی و منقبت‌خوانی نمونه‌هایی از این موسیقی بوده‌اند که در قرن اخیر رو به فراموش گذاشته‌اند. از این میان بیش از ۹۰ نوع صلوات‌خوانی گروهی در نقاط مختلف ایران وجود داشته که متأسفانه در حال حاضر تنها دو نوع آن شناخته شده است. مناجات‌خوانی، سحرخوانی، شب‌خوانی رمضان، سحرآوازی، مناجات سحری و دم‌دم سحری نام‌های گوناگونی بود که در هر منطقه بر این نوع آوازخوانی به وقت سحر گذاشته بودند.
بخش دیگری از موسیقی رمضان به دیدن هلال ماه — چه هلال ماه رمضان و ماه شوال — برمی‌گشت. در این آیین، بزرگان شهر به اتفاق یک یا دو نفر نوحه‌خوان خوش‌صدا به بلندی‌های مشرف به منطقهٔ خود می‌رفتند و چشم به آسمان می‌دوختند. وقتی بزرگان، دیدن ماه را تأیید می‌کردند، نوحه‌خوان جمع را به فرستادن صلوات دعوت می‌کرد و به خواندن آوازهایی در تکریم و استقبال از ماه رمضان می‌پرداختند یا اگر ماه شوال را در آسمان دیده بودند با ماه رمضان خداحافظی می‌کردند و از خداوند می‌خواستند تا طاعات و عباداتشان را بپذیرد.
«ذکرخوانی» مهمترین ویژگی موسیقی رمضان است؛ هنری که شکل‌های متفاوتی داشته و هدف از آن تقویت نیروی معنوی و سوق‌دادن روزه‌داران به سمت نیکی و نیکویی بوده است. ایرانی‌ها با نغمه‌های آهنگین و ادوات موسیقی ذکرهای مخصوص ماه رمضان را برای جوانان اجرا می‌کردند تا آن‌ها را با واژگان و جملات مقدس و روحانی به سمت خوبی و پاکی سوق دهند.
ایرانی‌ها که پیش از اسلام نیز یکتاپرست بودند، در روزهایی از سال از خوردن بعضی خوردنی‌ها پرهیز می‌کردند اما روزه نمی‌گرفتند تا اینکه با ورود اسلام به ایران، یکی از موارد مهمی که باید به آن توجه می‌کردند بیدار کردن دیگر مسلمانان برای خوردن سحری و خواندن نماز صبح بود، همان‌گونه که سپاهیان ایرانی پیش از اسلام همزمان با طلوع آفتاب بر طبل می‌نواختند، رسمی که پس از اسلام به شیوه‌ای برای بیدار کردن مسلمانان تبدیل شد.
موسیقی رمضان در ایران از تم روح‌بخش و نسبتا شادی برخوردار است چراکه می‌کوشد انسان را به معنویت نزدیک کند. تنها اشعار حزن‌انگیزی که در این ماه خوانده می‌شد به ایام قتل علی بن ابی‌طالب برمی‌گشت. «منقبت‌خوانی» ویژهٔ شب‌های قدر بود و در رثای علی بن ابی‌طالب خوانده می‌شد؛ در نیمهٔ رمضان هم مولودی‌خوانی و مناجات حسنی وجود داشت. «صلوات‌خوانی» تنها به ماه رمضان اختصاص نداشت اما در این ماه زیباتر اجرا می‌شد و در برخی شهرها چون دزفول و شوشتر حتی صلوات‌خوانی شاد هم وجود داشت.
مهدی آذرسینا، نوازنده کمانچه و ردیف‌دان در مورد وضعیت و جایگاه موسیقی رمضان می‌گوید: «شرایط زمانه و زندگی تغییر کرده و حضور رسانه‌ها در زندگی مردم پررنگ شده است و به هر حال باید تغییرات زمانه را نیز در نظر گرفت. از این‌رو موسیقی رمضان باید با نیازهای امروز جامعه هماهنگ شوند وگرنه گردآوری نغمه‌های رمضان گرچه به آن جنبه موزه‌ای می‌دهد اما چندان به کار نمی‌آید و به تداوم و زندگی این گونه از موسیقی نمی‌انجامد.»
منبع: خبرگزاری ایرنامنبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: ایرانیان بوشهر کاشان موسیقی رمضان ماه رمضان صلوات خوانی ایرانی ها نقاره زنی ترکمن ها خوان ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۹۳۵۷۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مهمترین هدف جشنواره اقوام ایران زمین پر کردن شکاف بین نسلی است
ایسنا/لرستان مدیرکل امور اجتماعی استانداری لرستان گفت: مهمترین هدف از برگزاری چهارمین جشنواره اقوام ایران زمین پر کردن گسست و شکاف‌های بین نسلی است.
محمدکریم خورشیدوند در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به برگزاری چهارمین جشنواره اقوام ایران زمین، اظهار کرد: جشنواره ملی اقوام ایران زمین رویدادی فراملی است و ماهیت فرهنگی دارد و هدف آن نیز حفظ میراث فرهنگی اقوام ایرانی و نمایش وحدت و انسجام ملی است.
وی ادامه داد: این جشنواره در سال ۱۳۸۴ برای اولین بار در استان گلستان به همت بنیاد ایران‌شناسی برگزار شد و در فهرست رویدادهای سازمان گردشگری جهانی نیز به ثبت رسیده است.
خورشیدوند بیان کرد: لیست برخی برنامه‌های اجراشده در آن زمان نمایشگاه صنایع دستی، هنرهای سنتی و سوغات، اجرای موسیقی سنتی و آیینی و بخش‌های روستایی بود که سیاه‌چادرهای مختلف از اقوام مختلف برپا شد، چون به رسم و رسوم و تاریخ و تمدن اقوام مختلف ایران زمین اشاره داشت.
او تأکید کرد: برگزاری این رویداد فرهنگی باعث می‌شود مطالعه ما نسبت به اقوام ایران زمین و تاریخ سرزمین‌مان بیشتر شود.
وی افزود: اگر بخواهیم تعریف اقوام ایران زمین را بگوییم به مردمی می‌گویند که در زمان باستان در حیطه قلمرو شاهنشاهی در زمان‌های مختلف زندگی می‌کردند و دارای حکومت و تمدن بودند، چه در دوره هخامنشی، اشکانیان و ساسانیان که تاکنون تغییرات و رویکردهای مختلفی داشتند؛ اما آنچه از تاریخ مطالعه می‌کنیم وجه اشتراک بین این اقوام مختلف است که در دولت‌های حکومت‌های مختلف زندگی می‌کردند.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری لرستان بیان کرد: اقوام ایران زمین در عصر هخامنشیان به ایران و انیران تقسیم شدند که لقب‌های دوران هخامنشی و ساسانی بودند، امیران به غیر آریایی‌ها می‌گفتند و ایران نیز به کسانی که اصالتاً آریایی بودند، فهرستی از اقوام مختلف در این قلمرو هخامنشی در سنگ‌نوشته‌های تخت جمشید و دیگر جاها آمده است.
وی گفت: زبان محاوره‌ای اقوام ایران زمین در ایران باستان، پهلوی یا همان پارسی میانه بوده که این قلمرو باعث نزدیکی بیشتر زبانی در اقوام شده است، شاید امروزه بیش از ۳۲۰ میلیون نفر وجه اشتراک زبانی با ما دارند و جزء اقوام ایرانی محسوب می‌شوند و اقوامی در طول تاریخ کشورهای مختلفی بودند که از ایران جدا شدند.
خورشیدوند با اشاره به اینکه در تعریف خانواده داریم که خانواده‌ها اجزای سازنده یک جامعه هستند، ادامه داد: یعنی کودک در خانواده و کانون آن هم جامعه‌پذیر و هم تربیت می‌شود، این جامعه‌پذیری و تربیت انسان درون کانون خانواده متأثر از قومیت است و همین تنوع قومیت‌ها باعث شده خرده‌فرهنگ‌ها به‌عنوان رنگین‌کمان فرهنگی در ایران شکل بگیرد.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری لرستان گفت: مهمترین هدف برگزاری این رویداد فرهنگی هنری پر کردن گسست و شکاف‌های بین نسلی است و پیدا کردن هویت واقعی ملی که امروزه تحت عنوان فرهنگ غنی ایرانی اسلامی می‌شود از آن یاد کرد. همچنین معرفی ظرفیت‌های موجود و جاذبه‌های گردشگری به‌ویژه در لرستان از دیگر اهداف برگزاری این جشنواره است.
وی بیان کرد: جهاد دانشگاهی لرستان چهارمین جشنواره اقوام ایران زمین را در سه بخش علمی، فرهنگی و هنری به همت همه دستگاه‌های فرهنگی برگزار خواهد کرد که از همین جا از همه دستگاه‌های فرهنگی از جمله میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری، دانشگاه لرستان، بنیاد ایران شناسی، دانشگاههای استان، علوم پزشکی، فنی و حرفه‌ای، مرکز لرستان‌شناسی دانشگاه لرستان، شهرداری، شورای اسلامی شهر خرم‌آباد و همه دستگاه‌های فرهنگی انتظار داریم کمک کنند تا بتوانیم به واسطه وجود این جشنواره لرستان را بیشتر از پیش معرفی کنیم.
او گفت: لرستان ظرفیت‌های خوبی دارد و مهمتر از همه اینکه ما سرزمین فراوانی بوده‌ایم و هستیم و این فراوانی بیشتر غنای فرهنگی ماست ولی آن‌طور که باید تبلیغ نکردیم و می‌توانیم از ظرفیت این جشنواره استفاده کنیم تا رابطه بین اقتصاد و فرهنگ نیز در این‌گونه جشنواره‌ها تبلور پیدا کند.
انتهای پیام
حقوق کدام یک از ایثارگران در سال ۱۴۰۳ افزایش داشت؟